OZ 2014/1

12 ORGANIZACIJA ZNANJA 2014, LETN. 19, ZV. 1 UVOD Sistem COBISS.SI (2013) dio je sistema COBISS.Net (2013), koji u okviru 7 autonomnih nacionalnih sistema povezuje ukupno 730 različitih tipova biblioteka. Svojim bazama podataka, preko osnovnih bibliografskih jedinica, koje stručno nazivamo zapisima (takođe metapodaci), biblioteke se povezuju s različitim informacionim siste- mima, globalnim i lokalnim, a ti se zapisi takođe koriste i u lične svrhe (prijenos zapisa u referensne servise, za pripremu ličnih profila). Biblioteke za različite namjene omogućuju pristup svojim bibliografskim zapisima, i to na način da korisniku odjednom (online) učine dostupnim što više relevantnih i kvalitetnih informacija za njihove najrazličitije potrebe. Biblioteke takođe nude pristup ostalim bazama podataka koje nastaju unutar sistema COBISS.SI, kao što su baze podataka o članovima, podaci o bibliotekama, podaci o nabavci itd, s ciljem po- vezivanja sa ostalim informacionim sistemima zbog auto- rizacije, autentifikacije, lokacijskih informacija, razmjene građe i računovodstvenih obrada. U periodu procvata tzv. društvenih mreža i aplikacija, zapisi se koriste i za pripremu ličnih profila. U članku će biti opisani i načini povezivanja baza podataka, odnosno zapisa koji nastaju u sistemu COBISS, s različitim informacionim sistemima. BIBLIOGRAFSKO-KATALO[KE BAZE PO- DATAKA Bibliografsko-kataloške lokalne i bibliografska uzajamna baza podataka sistema COBISS.SI, odnosno njeni zapisi, povezuju se, odnosno koriste, u drugim sistemima na više načina koje definišu standardizovani protokoli za razmjenu bibliografskih podataka. Stariji je tzv. standard Z39.50 (2013) koji, zbog kompleksnosti i dospjelih novih tehnologija, zamjenjuje standard SRW/SRU (2013) – SRW (Search and Retrieve Web Service) i SRU (Search and Retrieve via URL Service) su standardizovani web protokoli namijenjeni pretraživanju baza podataka preko interneta (tzv. web servisi). Oba standarda su u suštini alternativa protokolu Z39.50 i spadaju u porodicu pro- tokola ZiNG koji se nalaze pod okriljem Kongresne biblioteke. U poređenju sa starijim standardom Z39.50, u čije slabosti spadaju zahtevnost, binarno kodiranje i povezanost preko sesije (session-based connection), SRW i SRU omogućuju jednostavniju razmjenu strukturisanih podataka između klijenta i servera (upit i rezultat) preko zahtjeva http u propisanom formatu W3C XML Shema. Svrha povezivanja tih baza veoma je široka. Nacionalna knjižna produkcija nudi se u okviru zajedničkih globalnih svetskih baza podataka kao što su OCLC-ov WorldCat (2013) koji je preko zajedničkog portala dostupan za pre- traživanje i za međunarodnu razmjenu zapisa. Nacionalna biblioteka (NUK) omogućuje pristup njenoj lokalnoj bazi takođe preko zajedničkog portala evropskih nacio- nalnih biblioteka European Library (EL, 2013) koji nudi jednostavan online pristup kolekcijama 48 nacionalnih biblioteka (od kojih pet učestvuju u mreži COBISS.Net) i vodećih istraživačkih biblioteka. Zapisi se takođe šalju u UNESCO-ov pretraživač The Index Translationum (TIT, 2013) – međunarodna bibliografija prevedenih dela još od 1932. godine. Uzajamna baza COBIB.SI upotrebljava se za kreiranje slovenačkih zapisa u bazi podataka Staatsbibliothek zu Berlin (SBB, 2013), za referensni servis CITAVI (2013) kojeg razvija Swiss Academic Software) i za istraživačke projekte, kao što je "Mreže suautorstva slovenačkih istra- živača: teoretska analiza i razvoj korisničkog interfejsa za vizualizaciju", gdje pored Fakultete za informacijske štu- dije, Novo Mesto sudjeluju Institut Jožef Stefan i IMFM. Iz uzajamne baze COBIB.SI takođe je omogućen prijenos zapisa u lokalne aplikacije za vođenje bibliotečkih kata- loga više od 200 školskih biblioteka koje su pridružene članice. Univerzitetske biblioteke, biblioteke većih instituta i veći broj opštih biblioteka članica sistema COBISS.SI, preko spomenutih protokola prenosi bibliografske zapise u za- jedničke informacione sisteme, odnosno baze podataka koje se nude preko različitih portala, kao što su: • KAMRA, web lokacija koja udružuje digitalizirane sadržaje iz oblasti zavičajnih zbirki koje na tradicio- nalan način sakupljaju i posreduju opšte biblioteke i druge lokalne kulturne organizacije (KAMRA, 2013). Sadržaj portala KAMRA dostupan je i preko evropske digitalne biblioteke, Europeane (2013) • dLIb.si, "biblioteka na web-u" (DLIBSI, 2013), koja je na raspolaganju svima, obuhvata pisane kulturne spomenike Slovenije, retkosti koje se čuvaju u NUK i u drugim slovenačkim bibliotekama. Istovremeno, omogućuje pristup aktuelnim stručnim člancima i drugim kompletnim tekstovima. Taj je sadržaj takođe dostupan preko evropske digitalne biblioteke, Europe- ane i The European Library. • Portal DiKUL – Digitalna biblioteka Univerziteta u Ljubljani (DIKUL, 2013), koji korisnicima Univerzi- teta u Ljubljani s jednog mjesta omogućuje pristup do više od 100 različitih elektronskih informacionih iz- vora, kao što su bibliografske zbirke podataka, zbirke e-časopisa, zbirke e-knjiga, zbirke e-rječnika, zbirke patenata i druge vrste zbirki podataka koje sadržinski pokrivaju različite nauke i stručna područja. • Metaiskalnik (2013) koji korisnicima Univerziteta u Mariboru, Univerziteta na Primorskoj, Univerziteta u Novoj Gorici i većim slovenačkim institutima omo- gućuje istovremeno pretraživanje po većem broju Pero Šobot, Davor Šoštarič, Miran Petek: POVEZIVANJE BAZA I SERVISA SISTEMA COBISS.SI ...